Vlot begonnen is alles gewonnen
Want wie heeft zal nog meer krijgen, en wel in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft nog worden ontnomen. Zo staat het in Mattheus 25:29.
De Canadese psycholoog Keith Stanovich was de eerste die erop wees dat Mattheus’ vers ook voorspelt wat er met beginnende lezers gebeurt. Nogal wat mensen denken dat het niet veel uitmaakt of kinderen er wat langer of wat korter over doen om tot lezen te komen, zoals ze leren lezen gewoonlijk noemen. Elk kind is uniek en moet zich op zijn eigen tempo kunnen ontwikkelen, zeggen ze dan.
Stanovich vergeleek de ontwikkeling van vlotte starters in het leesonderwijs met die van moeizame starters en constateerde dat de verschillen steeds groter worden. Om het wat meer à la Mattheus te zeggen: wie snel leesvaardigheid verwerft, krijgt er al snel leesvaardigheid in overvloed bij, maar wie in het begin maar weinig heeft, zal het weinige dat hij heeft nog kwijtspelen ook.
En er is meer. Langzaam vooruitkomen in leesvaardigheid vreet aan zowat alles in de ontwikkeling van een kind: cognitieve ontwikkeling, zelfvertrouwen, motivatie, gedrag. En hoe langer het duurt, hoe erger het wordt.
De verklaring is simpel. In het eerste leerjaar (groep 3) leren kinderen lezen. In het derde (groep 5) kúnnen ze lezen en lezen ze om te leren: over de planeten, de Groote Oorlog, dino’s, zoogdieren, rivieren en vreemde landen. Wie op dat ogenblik niet vlot leest, leert minder, verwerft de achtergrondkennis en de woordenschat niet om de volgende stap te zetten en ziet de rest van de groep steeds verder voor zich uit snellen. Kinderen die in het derde leerjaar (groep 5) nog steeds niet vlot lezen, hebben vier keer meer kans de school zonder diploma te verlaten.
Achttienjarigen verschillen enorm van elkaar. Die enorme verschillen, die we meestal toeschrijven aan talent, taalvaardigheid en intelligentie, waren twaalf jaar eerder in vele gevallen niet meer dan een subtiel tempoverschil in het verwerven van leesvaardigheid: een verschilletje van niks dat op den duur een wereld van verschil werd. Ziedaar het Mattheuseffect.
En ziedaar wat goed leesonderwijs doet: Mattheus tegenwerken.